Uilen

In Europa leven in totaal 13 verschillende soorten uilen. Zes daarvan broeden in Nederland en nog vier andere soorten hebben wel eens een korte periode in ons land doorgebracht. De kans dat je tijdens een bos- of duinwandeling een uil tegenkomt is klein, want de meeste uilen slapen overdag. Bovendien zijn uilen vrij zeldzaam.

De zes soorten uilen die in Nederland broeden, zijn van groot naar klein: de bosuil, de velduil, de ransuil, de kerkuil, de ruigpootuil en de steenuil. De vier andere soorten uilen die wel eens in ons land zijn waargenomen, maar die niet in ons land broeden, zijn: de oehoe, de sneeuwuil, de sperweruil en de dwergooruil. De overige drie soorten uilen die in Europa broeden, zijn: de Lapland uil, de Oeral uil en de dwerguil.

• Muizen
  Uilen hebben ontzettend goede ogen, waarmee ze vele malen beter in het donker kunnen zien dan mensen. Ook hun gehoor is vele malen beter dan dat van ons. Bovendien bezitten uilen een sterke, gebogen snavel en stevige klauwen met vlijmscherpe nagels. En de veren van hun vleugels hebben fijn vertakte uiteinden die ervoor zorgen dat ze geluidloos kunnen vliegen. Al deze hulpmiddelen zijn nodig om succesvol te kunnen jagen op muizen en andere lekkere hapjes'.Als het buiten donker wordt, gaan de uilen op jacht. Het hoofdvoedsel van uilen bestaat uit muizen: veldmuizen, bosmuizen, spitsmuizen en woelmuizen. Daarnaast eten uilen ook grotere zoogdieren, zoals jonge hazen, konijnen en mollen. En als er een tekort is aan muizen, vangen uilen ook wel eens kleine vogels, padden, kikkers of insecten. Meestal gaan de grote uilen op de grote prooien af en beperken de kleine uilen zich tot de kleine prooien.

• Braakballen
  Uilen eten hun prooien helemaal op. Zelfs haartjes, veertjes en botjes gaan mee naar binnen. Maar niet alles is even goed verteerbaar. De onverteerbare delen worden door de uilen uitgebraakt in de vorm van ballen. Deze ballen worden braakballen of uilenballen genoemd. Als je ergens een braakbal vindt, dan weet je dat er uilen in de buurt zijn. Het is heel interessant om een braakbal uit elkaar te halen, want je kunt dan precies nagaan wat de uil gegeten heeft. Als je een braakbal even in warm water legt, valt hij gemakkelijk uit elkaar. Daarna kun je met een pincet en een vergrootglas de onderdeeltjes van de braakbal verder uit elkaar halen en bekijken.

• Roestplaats
  Overdag slapen de meeste uilen. Dat doen ze op een vaste plaats, die de roestplaats genoemd wordt. Uilen zijn op hun roestplaats heel moeilijk te ontdekken. De ransuil kan het beste verstoppertje spelen. Hij zit het liefst hoog in een boom, zo dicht mogelijk tegen de stam aangedrukt. De steenuil speelt minder graag verstoppertje. Je kunt hem overdag nog wel eens zien zitten op een paaltje in het weiland.Voor alle uilen geldt dat ze een schutkleur hebben, waardoor ze zo min mogelijk opvallen in hun natuurlijke omgeving. Zo heeft de bosuil bijvoorbeeld een vrij donker verenkleed, terwijl het verenkleed van de sneeuwuil grotendeels wit van kleur is.

• Nesten
  Uilen besteden weinig tijd aan het maken van een nest. Veel uilen leggen hun eieren in verlaten nesten van andere vogels. Daarnaast behoren holten, nissen en spleten tot de favoriete nestelplaatsen van veel uilen. Er zijn ook uilen die op de grond nestelen, zoals de velduil en de sneeuwuil. En de steenuil nestelt graag in knotwilgen en op oude leegstaande zolders.De eieren van uilen zijn rond. Zodra het vrouwtje haar eerste ei gelegd heeft, begint ze met broeden. Tijdens het broeden legt ze de andere eieren. Het eerstgelegde ei komt als eerste uit en het laatstgelegde ei als laatste. Het eerstgeboren jong en het laatstgeboren jong zullen dan ook zichtbaar verschillen in grootte. Het jong dat het hardste bedelt en het verst zijn bekje openspert, krijgt van zijn ouders het meeste eten. Hierdoor gebeurt het nog wel eens dat het kleinste en zwakste jong van de honger om komt.

• Uilskuikens
  Jonge uilen worden uilskuikens genoemd. Het aantal uilskuikens dat geboren wordt, hangt onder meer af van de hoeveelheid voedsel die de uilen tot hun beschikking hebben. Als er veel voedsel aanwezig is, zullen er veel uilskuikens geboren worden. Als er weinig voedsel is, zullen er minder uilskuikens ter wereld komen. Pasgeboren uilskuikens zijn helemaal bedekt met zachte donshaartjes. Na verloop van tijd maken de donshaartjes plaats voor een echt verenkleed. Uilskuikens groeien hard. Binnen amper zeven weken zijn ze even groot als hun ouders. De tijd is dan gekomen om te leren vliegen en jagen. Als de winter aanbreekt worden de uilskuikens door hun ouders weggejaagd en moeten ze helemaal voor zichzelf zorgen. De jongen die niet sterk genoeg zijn, zullen omkomen van de honger. De sterkste uilen zullen overblijven.

• Zeldzaam
  Voor alle soorten uilen in Europa geldt dat ze vrij zeldzaam zijn. Het aantal uilen is in de loop van de jaren sterk afgenomen. Heel vroeger werden uilen doodgemaakt omdat de mensen toen dachten dat uilen ongeluk brachten. Tegenwoordig zijn de meeste mensen het erover eens dat uilen hele mooie en nuttige dieren zijn. Gelukkig zijn de uilen in Nederland en België nu ook goed beschermd via de Vogelwet. Er mag niet meer op uilen gejaagd worden en niemand mag meer uilen of eieren van uilen mee naar huis nemen. Maar helaas zijn er nog wel een heleboel andere gevaren waardoor uilen worden bedreigd, zoals: het drukke verkeer, hoogspanningsleidingen en giftige bestrijdingsmiddelen in de landbouw. Bovendien verdwijnen er steeds meer natuurgebieden en plaatsen waar uilen kunnen nestelen.

DE RANSUIL

De meeste jagers zijn na de avondtrek, vanaf hun post naar de auto, waarschijnlijk wel eens een stukje door een of meerdere ransuilen begeleid. Deze donkere onhoorbare schimmen met hun grote stompe koppen, zijn makkelijk te bewegen om dichterbij te komen als men een fluitend of piepend geluid maakt. Ze kunnen dan bijna een haakse bocht maken en tot op enkele meters van de mens naderen. Soms gaan ze dichtbij op een paal zitten. Dit alles gebeurt zonder het minste geruis.
Ook tijdens de kraaienjacht kom je ransuilen tegen. Het is maar goed dat jagers weten dat kraaien- en eksternesten niet uitsluitend door hen bewoond worden, want dit zou tot grote vergissingen kunnen leiden, als blijkt dat het nest bewoond wordt door b.v. een ransuil. Verder kan men ransuilen aantreffen in eendenkorven of in een oude melkbus die dienst doet als eendenkorf. In feite kun je ze overal verwachten, waar wat bosjes, het liefst sparren, zijn. Omdat ze in de schemer en in de nacht actief zijn, zijn er maar weinig mensen die de uilen in actie zien. Als je weet waar de uilen overdag roesten, dan kun je ze vrij dicht benaderen en goed bekijken. Je moet er natuurlijk voor zorgen dat je ze niet verstoort, want dan zoeken ze een andere slaapplaats.

Dat uilen langer op dezelfde plaats roesten, is te zien aan de uitwerpselen en de hoeveelheid uilenballen onder de roestboom.
Ik heb eens een zak vol braakballen meegenomen en aan een basisschool aangeboden. De hoogste klassen zijn een hele middag druk geweest met het uit elkaar plukken van de braakballen om te kijken wat de uilen zoal gegeten hadden. Er kwam zelfs een vogeltrekring te voorschijn. De ring had om de poot van een vink, die in Engeland was geringd, gezeten.
De ransuil is hoofdzakelijk standvogel. Als het echt koud is vormen ze groepen en tonen dan een soort trekgedrag. Dan kan men groepen uilen in een boom zien zitten, soms zelfs midden in de stad.
Het fotograferen van een ransuilenfamilie is een avontuurlijke aangelegenheid. Omdat de vogels in de schemer en nacht actief zijn, is het moeilijk om te bepalen wanneer je de sluiter moet ontspannen. Het enige wat je van de vogels ziet zijn schimmen tegen de nachtelijke hemel. Zijn de uilen eenmaal op het nest geland, dan is er niets meer van ze te zien. Je moet dan maar een beetje afgaan op de geluiden die uit het nest komen.
Dat er een hoeveelheid geluk bij komt om een goede opname te maken spreekt voor zich. Om dat geluk een beetje af te dwingen heb ik, om de aandacht van de ransuil te trekken, een heel zacht "elektronisch piepje" achter de camera gemonteerd. Als de uil op het nest is, laat ik eerst het geluidje horen om even later de camera te ontspannen. De drie jongen uit het nest op deze foto zijn voorspoedig opgegroeid en uitgevlogen. Misschien hoor ik nog eens wat van deze uilen, want we hebben ze geringd.